Ζώντας σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από έντονη πολυπλοκότητα, είναι ζωτικής σημασίας για τα παιδιά να βρουν τρόπους να κατανοήσουν και να αναπτύξουν τις αρετές τους, ώστε ως ενεργοί πολίτες να διαμορφώσουν έναν καλύτερο κόσμο από αυτόν που παρέλαβαν.
Του Θοδωρή Διαμαντόπουλου
«Διαβατήριο» για τον καλύτερο κόσμο που ένα παιδί μπορεί να ονειρευτεί, πέρα από την οικογένεια, καλείται να δώσει μέσω της εκπαίδευσης το σχολείο.
Η εικόνα των σημερινών σχολείων έπειτα από αλλεπάλληλες αποτυχημένες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, δεν εμπνέει αισιοδοξία για κάτι τέτοιο. Το γεγονός αυτό είναι αντιληπτό τόσο από τους εκπαιδευτικούς, όσο και από τους μαθητές, που βιώνουν την ανάγκη με ίδιες δυνάμεις να βελτιώσουν όσο το δυνατό την καθημερινότητα στο σχολικό περιβάλλον και όχι μόνο.
Σε αυτή την κατεύθυνση, τα τελευταία χρόνια οι εκπαιδευτικοί έχουν όλο και περισσότερα ερεθίσματα για να έρθουν σε επαφή με τις αρχές και τις δραστηριότητες του Δημοκρατικού Σχολείου, κυρίως μέσω προγραμμάτων βιωματικής, μη τυπικής εκπαίδευσης. Η συμμετοχή εκπαιδευτικών αλλά και μαθητών/τριων σε τέτοιου είδους προγράμματα τυγχάνει όλο και μεγαλύτερης απήχησης, καθώς η εμπειρία δείχνει στην πράξη τα ευεργετικά αποτελέσματα που έχουν οι συγκεκριμένες μεθοδολογίες σε όσους προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον συμπερίληψης, για όλους και όλες τις μαθήτριες και τους μαθητές του σχολείου. Ενός σχολείου που θα λειτουργεί στη βάση της ισότητας, της υπευθυνότητας και της συνεργασίας μεταξύ όλων των μελών του.
Τι είναι το Δημοκρατικό Σχολείο
Στο επίκεντρο του δημοκρατικού σχολείου είναι η από κοινού συμμετοχή εκπαιδευτικών και μαθητών/τριων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, με στόχο οι αποφάσεις που θα προκύπτουν να εξυπηρετούν το κοινό καλό και τις φιλοδοξίες όλων των πλευρών. Η προσπάθεια τόνωσης του αισθήματος ισότητας και δικαιοσύνης στους/στις μαθητές/τριες, αλλά και η έμφαση στη συνεργασία αντί του ανταγωνισμού, φιλοδοξεί να τους κινητοποιήσει και να τους μετατρέψει από καταναλωτές γνώσης, σε δημιουργούς νοήματος. Η διαφοροποίηση των χαρακτηριστικών μεταξύ των μελών της κοινότητας αξιοποιείται για τον εμπλουτισμό της και για να εξασφαλίσει ότι δομικά επιτρέπεται η πρόσβαση σε όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από κοινωνική τάξη, εθνικότητα ή φύλο. Μέσα από το αναλυτικό του πρόγραμμα, ένα δημοκρατικό σχολείο φιλοδοξεί να συμβάλλει στην αλλαγή αντιδημοκρατικών συνθηκών στην εκπαίδευση και την κοινωνία.
«Schools For Change»: Πολλά παραπάνω από ένα πρόγραμμα βιωματικής εκπαίδευσης στα ανθρώπινα δικαιώματα
Τα τελευταία εννέα χρόνια, η Μη Κυβερνητική Οργάνωση «ΑΝΤΙΓΟΝΗ» υλοποιεί με τη υποστήριξη του Γραφείου Θεσσαλονίκης του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ σε σχολεία της Θεσσαλονίκης και όχι μόνο, το πρόγραμμα «Schools for Change», το οποίο ασχολείται ενεργά με τη βιωματική εκπαίδευση στα ανθρώπινα δικαιώματα μέσω εκπαιδευτικών εργαστηρίων για μαθητές/τριες και εκπαιδευτικούς, σεμιναρίων για γονείς, αλλά και ποικίλλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, επιμορφώσεων, εργαστηρίων, εκδηλώσεων και δράσεων που πραγματοποιούνται μέσα και έξω από το σχολείο σε συνεργασία με επίσημους εκπαιδευτικούς φορείς (Περιφερειακά Κέντρα Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Γραφεία Αγωγής Υγείας, Υπεύθυνους/ες Πολιτιστικών Θεμάτων κ.ά.), με σχολικά δίκτυα αλλά και με μεμονωμένα σχολεία και σχολικά τμήματα.
Το «Schools For Change» έχει τη δυνατότητα να προσαρμόζεται στις ανάγκες της εκάστοτε σχολικής κοινότητας, παραμένοντας όμως πάντα προσηλωμένο στον ίδιο βασικό στόχο. Τη συμβολή του στη δημιουργία μίας δημοκρατικής κοινωνίας απαλλαγμένης από κάθε μορφής ρατσισμό, κοινωνική αδικία, συγκεντρωτική εξουσία, και άλλες μορφές ανισότητας.
Μέχρι σήμερα 250 σχολεία, περισσότεροι από 30.000 μαθητές, μαθήτριες και 2.000 εκπαιδευτικοί έχουν συμμετάσχει στα εκπαιδευτικά προγράμματα, εργαστήρια και δράσεις του «Schools for Change».
Το εκπαιδευτικό υλικό της ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ που όλα αυτά τα χρόνια παράγεται στο πλαίσιο του προγράμματος, εμπλουτίζεται διαρκώς και τροποποιείται σύμφωνα με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών. Τα παιδιά που συμμετείχαν στα εργαστήρια, έχει διαπιστωθεί ότι αντιλαμβάνονται πληρέστερα τη σημασία των δημοκρατικών διαδικασιών, της ομαδικότητας, της συνεργασίας, της ειρηνικής επικοινωνίας και της κοινωνικής συμμετοχής. Η εκπαιδευτική διαδικασία που ακολουθείται, μέσα από παιγνιώδεις και βιωματικές δραστηριότητες ενισχύει σε ατομικό επίπεδο την αυτοπεποίθηση, την αυτοεκτίμηση και την ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών . Μέσα από τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα, ενεργοποιούν θετική αντίληψη για τον εαυτό τους, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα και την ιδιαίτερη αξία που έχει ο/η κάθε συμμαθητής/τρια τους.
Επιπλέον, τα επιμορφωτικά εργαστήρια για εκπαιδευτικούς, τους ενδυναμώνουν και τους κινητοποιούν να συντονίζουν οι ίδιοι και οι ίδιες τις προτεινόμενες από την ΑΝΤΙΓΟΝΗ βιωματικές δράσεις με τους/τις μαθητές/τριες τους. Οι επιμορφώσεις των τελευταίων ετών έχουν λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά και σήμερα πια, εκπαιδευτικοί που συστηματικά συμμετέχουν σε επιμορφώσεις της ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ δραστηριοποιούνται ανεξάρτητα κυρίως στο πλαίσιο σχολικών δικτύων αλλά και προγραμμάτων Αγωγής Υγείας.
Τέλος, τα διαδραστικά σεμινάρια για γονείς / κηδεμόνες, τους δίνουν τη δυνατότητα να ανατρέψουν ίδια στερεότυπα και προκαταλήψεις, ενώ τους παροτρύνουν να αναπτύξουν αίσθημα συλλογικότητας και ευθύνης ως ενεργά μέλη της σχολικής κοινότητας συμβάλλοντας έτσι στη δημοκρατικοποίηση του σχολείου.
Τα βιωματικά εκπαιδευτικά προγράμματα της ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ στα ανθρώπινα δικαιώματα βασίζονται στο συμμετοχικό χαρακτήρα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ο οποίος ενθαρρύνει τη συλλογική προσπάθεια των μελών της ομάδας να αποσαφηνίσουν έννοιες και να αναλύσουν κοινωνικά ζητήματα. Τους ζητείται να συγκρίνουν τις γνώσεις τους και να σκεφτούν τις αιτίες και τα αποτελέσματα κάθε κοινωνικής κατάστασης που εξετάζουν. Τα μέλη της ομάδας προσανατολίζονται στην αναζήτηση δημοκρατικών λύσεων σύμφωνα με τις ιδέες και τις προσωπικές τους αξίες, συζητούν και συνεργάζονται με ίσους όρους. Η εκπαιδευτική ομάδα ενθαρρύνει τη συμμετοχή όλων χωρίς διακρίσεις, ενισχύοντας την ενεργητική ακρόαση, την ενσυναίσθηση και τον ενεργητικό ρόλο των μελών της ομάδας, γεγονός που συμβάλλει στη θεμελίωση των αρχών και των διαδικασιών ενός δημοκρατικού σχολείου.
Ο δρόμος προς την ευρεία αποδοχή και εφαρμογή των αρχών ενός Δημοκρατικού Σχολείου μπορεί σήμερα να μοιάζει μακρύς και γεμάτος αντιφάσεις, ωστόσο τα οφέλη που μπορεί να προκύψουν στην εκπαιδευτική κοινότητα και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, δείχνουν ότι οι προσπάθειες που γίνονται από όλους τους φορείς προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση, επιβάλλεται να συνεχιστούν με την ίδια και περισσότερη επιμονή.