Εκδόσεις

“Η τελευταία πράξη του Πολέμου- Η Γερμανική Κατοχή μετά την 9η Μαΐου στα Χανιά”, Χανιώτικα νέα

«Η “Οχυρά Θέσις Κρήτης”: Ένα βιβλίο του Σταύρου Βλοντάκη για τη γερμανική και την αγγλογερμανική κατοχή στα Χανιά», Αγώνας της Κρήτης

ΑΝΤΙ, τεύχος 63, Γενάρης 1977:
Το βιβλίο του Στ. Βλοντάκη έχει μοναδικό ενδιαφέρον: εξετάζει μια εποχή και μια περιοχή με πολλές ιδιομορφίες. Μικρό τμήμα του νομού Χανίων (η βορεινή λωρίδα από το Καστέλλι Κισάμου ως τη Σούδα) ήταν γερμανοκρατούμενο μέχρι και τον Μάη του ΄45 που ολοκληρωτικά κατέρρευσε ο Ναζισμός. Μετά την κατάρρευσῃ και για δυο μήνες ακόμα – ως τον Ιούλη του ᾿45 – Άγγλοι και Γερμανοί συνυπάρχουν στην περιοχή: είναι η φάση της παράδοσης των ναζί στους νικητές συμμάχους. Στην υπόλοιπη Ελλάδα, την ίδια περίοδο, μαινόταν ο εμφύλιος: συγκρούσεις ΕΛΑΣ – ΕΔΕΣ, Δεκεμβριανά, Βάρκιζα… Στα Χανιά, η εαμική αντίσταση κυριαρχούσε.
Οι ιδιόμορφες αυτές συνθήκες συνθέτουν περιστατικά με μοναδικότητα. Ο συγγραφέας, στέλεχος της ΕΠΟΝ την περίοδο αυτή, έχει άμεση γνώση προσώπων και γεγονότων. Μελετώντας μαρτυρίες, μπόρεσε να ανασυνθέσει την εποχή και να δώσει την ιστορική διαδρομή αυτού του «καυτού» δεκάμηνου.
Από την άποψη αυτή, το βιβλίο αποτελεί μια ενδιαφέρουσα μονογραφία: το πλήθος και η ποιότητα τέτοιων, επί μέρους, μελετών αποτελεί το υλικό υποδομής για τη συνθετική Ιστορία της Αντίστασης – αν κάποτε τελικά γραφτεί.

ΑΥ̓ΓΗ, 12-5-1976 (απόσπασμα)
Ο Σ.Β., πρώτη φορά -από ό,τι ξέρω- αποπειράται μια τίμια σκιαγράφηση της περιόδου αυτής της Αντίστασης στην Κρήτη. Σκύβει με προσοχή στα ντοκουμέντα που βρίσκει σε εξαιρετικό πλούτο (ανεκμετάλλευτο ως τώρα) στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης στα Χανιά.
Η σημασία των ντοκουμέντων αυτών (που πρώτη φορά βλέπουν το φώς της δημοσιότητας στο βιβλίο του Σ. Βλοντάκη) ξεπερνά τα τοπικά όρια των Χανιών ή της Κρήτης γιατί τεκμηριώνουν αδιάσειστα τις βρετανικές ίντριγκες που απόβλεπαν στην αποφυγή της μαζικοποίησης του αντάρτικου ή την υποταγή του στις σατανικές ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις τους. Η αμοραλιστική συνεργασία των Άγγλων με τα τάγματα ασφαλείας, η παροχή της ευλογίας (ή, έστω, μόνο της ανοχής τους) προς τους Γερμανούς «αιχμαλώτους» των στην κατατρομοκράτηση του πληθυσμού, η προστασία των δωσίλογων, προβάλλουν μέσα από τα ντοκουμέντα αυτά και τ᾽ αποκαλυπτικά αποσπάσματα άγνωστου στους Έλληνες βιβλίου του Αλεξάντερ Φίλντιγκ που ο Σ.Β. παραθέτει.
– Είναι κρίμα που ο Σ. Βλοντάκης αρχίζει το χρονικό του από τον Οχτώβρη του 1944. (…) Έπρεπε ν᾽ άρχιζε την ιστόρησή του από την πρώτη κι όλα μέρα της Γερμανικής Κατοχής στην Κρήτη. Ίσως αυτό να το επιχειρήσει σ᾽ άλλη του προσπάθεια και θα το ευχόμουνα.
Η επιστημονική του κατάρτιση, η ειλικρίνειά του σαν ιστορικού, η γλαφυρότητα του ύφους του στο γράψιμό του εγγυάται πως θα καλύψει ένα σοβαρότατο κενό της ιστορίας της ιδιαίτερης πατρίδας μας, της Κρήτης.
Π.Μ.

ΝΕΑ, 22-5-1976
Πόσοι ξέρουμε, πόσοι έχουμε συνειδητοποιήσει την πιο τρελή ίσως κατάσταση του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου: ενώ η υπόλοιπη Ελλάδα απελευθερώθηκε τον Οχτώβρη του ᾽44, τα Χανιά κι η γύρω περιοχή τους γερμανοκρατούνταν ως τον Ιούλη του 1945, δυο μήνες μετά τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας! Ακόμα κι όταν, με τα Δεκεμβριανά και τη Βάρκιζα, οι Εγγλέζοι στέριωσαν το καθεστώς τους, στην Κρήτη άφησαν τους Γερμανούς να φυλάνε τους «άταχτους» Χανιώτες. Και Γερμανούς βαμμένους, φανατικούς, που 25 του Μάη 1945 βομβάρδισαν ελληνικό χωριό και σκότωσαν Έλληνες. Ενώ δεν υπήρχε Γερμανία, είχε παραδοθεί «άνευ όρων»…!
Την τρελή αυτή περίοδο ιστορεί θαυμάσια ο Σ.Β., με κύριες πηγές το προσωπικό του βίωμα των γεγονότων, το Ιστορικό Αρχείο Κρήτης, αναμνήσεις αυτοπτών και τον «Παρατηρητή», τη μόνη «νόμιμη» εφημερίδα τότε. Αφήνοντας να μιλήσουν κυρίως τα ντοκουμέντα, ο Σ.Β. ιστορεί αντικειμενικά τα διατρέξαντα, όσο κι αν η ψυχή του είναι με το λαϊκό κίνημα, που, στην ανέκαθεν δημοκρατική Κρήτη, ήταν πιο αγνό από παντού. Η αγριότητα των Γερμανών – που είχαν κλειστεί στα Χανιά σαν το θηρίο στο κλουβί – η δολιότητα των Άγγλων – διαίρει και βασίλευε – οι πονηριές κι οι μεταπελευθερωτικοί υπολογισμοί της Δεξιάς, η αυταπάρνηση και ο ηρωισμός των λαϊκών μαχητών – αμούστακα αγόρια πολέμησαν και σκοτώθηκαν! – όλη αυτή η παράξενη περιπέτεια φωτίζεται λαμπρά από τον Σ.Β., που κι έχει εικονογραφήσει το αφήγημα – μαρτυρία του με άγνωστα ως τώρα ντοκουμέντα, πολύτιμα για τον μελλοντικό ιστορικό.
Κ. Σταματίου

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 21-5-1976
Στη λευτερωμένη πια Ευρώπη και μετά τη μεγάλη αντιφασιστική νίκη των λαών και την «άνευ όρων παράδοση» των χιτλερικών καθαρμάτων, μια νησίδα, η περιοχή Χανίων-Σούδας της ηρωικής Κρήτης, δεν γνώρισε την πνοή της λευτεριάς. Συνέχιζε να ζει, 9 σχεδόν μήνες μετά την απελευθέρωση της Αθήνας και 2 μήνες μετά την κατάληψη του Βερολίνου και την άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας, στην κόλαση της χιτλερικής κατοχής. Φαίνεται, ίσως, απίστευτο κι όμως αληθινό. Οι Χανιώτες βρίσκονταν ως το τέλος Ιούνη 1945 κάτω από ένα καθεστώς ιδιότυπης γερμανικής κατοχής.
Στο απίστευτο, μα ωστόσο πραγματικό αυτό γεγονός αναφέρεται λεπτομερειακά και με στοιχεία τεκμηριωμένα ο κ. Στ. Βλοντάκης στο θαυμάσιο βιβλίο του «Η οχυρά θέσις Κρήτης», που κυκλοφόρησε πρόσφατα και αξίζει να διαβαστεί απ’ όλους.